Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury w Białej Piskiej Biuletyn Informacji Publicznej

Rozwój społeczny i integracja mieszkańców
 miasta i gminy Biała Piska
w dialogu z lokalnymi instytucjami kultury,
 działającymi jako centrum aktywności lokalnej.

Koncepcja rozwoju MGOK i MGBP w Białej Piskiej.

                                                                                             Projekt autorski
                                                                                              Hanny Zawalich

Biała Piska, 2019

Wizja funkcjonowania instytucji kultury
w mieście i gminie Biała Piska

       Instytucje kultury stoją dziś w obliczu wielu poważnych wyzwań. Świat XXI wieku ulega ciągłym zmianom, nie tylko społecznym czy kulturowym, ale przede wszystkim technologicznym. Zmiany te powodują, że potencjalny użytkownik staje się coraz bardziej wymagający. Sprostać tym wymaganiom, wyjść naprzeciw oczekiwaniom, to nie lada wyzwanie, z  którym mierzą się animatorzy kultury
i pracownicy bibliotek.

Gdzie zatem szukać pomysłów, aby lokalne instytucje kultury  stały się nowoczesnym ośrodkiem kultury przyszłości? Jak stworzyć ofertę programową, która odpowiadałaby wyzwaniom XXI wieku? Czy to co wymyślę, jako potencjalny kandydat na dyrektora MGOK i MGBP w Białej Piskiej  będzie odpowiadało mieszkańcom? pracownikom? władzom? Wszak dom kultury to dobro wspólne społeczności. Nie jest on własnością ani dyrektora ani burmistrza. To instytucja publiczna, której zadaniem jest ułatwiać mieszkańcom dostęp do kultury.
            Czy zatem jedna osoba może opracować koncepcję, która zadowoliłaby wszystkich?
            Z pewnością nie, potrzebna jest partycypacja, czyli aktywny udział różnych grup interesariuszy, pracowników instytucji, mieszkańców miasta i środowisk wiejskich, przedstawicieli władz samorządowych, lokalnych liderów i działaczy. Wspólny udział w kształtowaniu życia społecznego okolicy, wpływ na wydarzenia, które dotyczą mieszkańców przełożą się na ich zaangażowanie w działania instytucji. Takie uczestnictwo w kulturze to ucieleśnienie idei samorządności, to dobry sposób na integrację społeczną, zaproszenie do współgospodarzenia, o które tak pięknie zabiegał  kiedyś  jeden z pierwszych dyrektorów Ośrodka Kultury w Białej Piskiej - Jerzy Krzywoszewski

" O dobrobyt tej ziemi, o jej piękno, bo cudne i kulturę na co dzień, chociaż wiemy, że trudna  ... " 

Przemyślenia te stały się inspiracją do zbudowania wizji  funkcjonowania miejscowych instytucji kultury  jako centrum aktywności lokalnej.

Skąd ten pomysł?

Przygotowując koncepcję poddałam krytycznej ocenie moje wieloletnie doświadczenie w pracy w Domu Kultury  w Białej Piskiej oraz współpracy z licznymi samorządowymi instytucjami kultury, organizacjami pozarządowymi i środowiskami twórczymi. Refleksja ta utwierdziła mnie w przekonaniu, że zdecydowana większość znanych mi placówek kultury jest więźniem własnego wizerunku „dawcy kultury”. Sztywne ramy, odgórnie przygotowany program (gotowe menu), niechęć do eksperymentowania, brak zgody na spontaniczność i nowatorstwo, oderwanie od społeczności - to główne grzechy samorządowych instytucji kultury, które hamują ich rozwój. Jak to zmienić?  Jak zorganizować przestrzeń instytucji kultury, aby zachęcić ludzi do uczestnictwa w kulturze i   jej tworzenia?

W mojej ocenie wsłuchanie się w potrzeby społeczności lokalnej, poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań, zaproszenie do współpracy, wykorzystanie wiedzy i doświadczeń innych to główne wyzwania stojące przed instytucjami kultury.  To szansa na skuteczniejsze dotarcie do odbiorców kultury i zaangażowanie ich
w kreowanie lokalnej rzeczywistości. Taki dom kultury ma szansę być nie tylko gotową, narzuconą odgórnie „ofertą”, ale żywym i elastycznym centrum aktywności społecznej. W praktyce  oznacza to  otwarcie się na środowisko lokalne, na inicjatywy oddolne, słowem na pomysły i potrzeby społeczności lokalnej. Podstawowe standardy tej formuły  zakładają:

1. Partycypację jako model działania. Angażowanie mieszkańców społeczności lokalnej w działania na rzecz tej społeczności.
2. Współpracę partnerską, pozbawioną znamion rywalizacji. Partnerami działań mogą być wszyscy: placówki oświatowe, instytucje kultury, stowarzyszenia, parafie, sołectwa, grupy nieformalne, przedsiębiorcy, przedstawiciele władz, radni, ale także osoby fizyczne, które chcą współtworzyć przestrzeń, w której żyją i pracują.
3. Interdyscyplinarność w kulturze. Praca metodą projektów, na które pozyskuje się środki pozabudżetowe. Chodzi tu także o projekty współpartnerskie.
4. Przejrzystość programową, decyzyjną i finansową.
5. Kompetentna i kreatywna kadra. Kluczem do sukcesu są ludzie.

Wprowadzanie zmian to trudny proces wymagający przede wszystkim przekonania, że są one potrzebne. Zmiany w otoczeniu domu kultury wymagają sięgnięcia po nowe formy uczestnictwa w kulturze. Nowoczesny dom kultury winien funkcjonować jako swego rodzaju „laboratorium kultury”, w którym nie tylko uczy się sztuki i kultury, ale przede wszystkim się ją tworzy.

   Wdrożenie tego projektu wymagać będzie czasu, doboru odpowiednich metod
 i narzędzi, akceptacji zmiany przez cały zespół, wspólnego wyznaczenia kierunków
 i zrozumienia, że instytucja kultury pełni służebną rolę wobec społeczeństwa.  

            Każdy proces zmian winien rozpoczynać się od poznania mieszkańców
i terenu, w którym działamy. Priorytetem będzie więc opracowanie mapy zasobów
 i potrzeb gminy oraz opracowanie przemyślanej strategii, która wyznaczy kierunki
 i obszary działania. Przedmiotem wspólnych badań będzie:

• Analiza zasobów MGOK i MGBP oraz Sołeckiego Centrum Kultury
  w Drygałach (SWOT)
• Założenia polityki kulturalnej gminy
• Zasoby instytucjonalne i pozainstytucjonalne
• Stworzenie listy potencjalnych partnerów
• Zasoby społeczne (lokalni liderzy, działacze społeczni, fenomeny gminy, poeci, lokalni twórcy kultury)
•  Archiwum społeczne -  dziedzictwo historyczne i przyrodnicze
•  Infrastruktura kultury.

Diagnozowanie na etapie planowania wymagać będzie opracowania:

• Harmonogramu działań
• Zmotywowania i zaangażowania różnych grup interesariuszy do opracowania długofalowej strategii działania. Powołania grup warsztatowych.
• „Inwentaryzacji” zewnętrznej i wewnętrznej zasobów gminy i domu kultury (struktura społeczna gminy, struktura odbiorców domu kultury, przestrzeń – jak ją zagospodarować ? ).
• Rozpoznania potrzeb społeczności ( dzieci i młodzież, dorośli, seniorzy, twórcy kultury, wolontariusze)
• Stworzenia „banku” pomysłów  i inspiracji programowych
• Opracowania celów strategicznych i programów działania
• Opracowania prognozy finansowej uwzględniającej wielość źródeł finansowania, poszukiwania nowych rozwiązań z udziałem środków pozabudżetowych.
• Spisania strategii i konsultacje społeczne
• Przyjęcia strategii uchwałą Rady Gminy
• Realizacja i monitoring przyjętej strategii działania

Efekty opracowania i wdrożenia strategii działania  lokalnych instytucji kultury jako Centrum Aktywności Lokalnej  nie będą widoczne od razu. Znacznie łatwiej przychodzi konsumowanie, a później krytykowanie realizowanych działań. Wspólna praca nad strategią może jednak zmienić klimat pracy i myślenie o instytucji, a także zintegruje zespół, wskaże nowe perspektywy, uzdrowi relacje zawodowe, wyzwoli pozytywną energię i twórczy zapał do pracy. Pracownicy otrzymają wsparcie, dzięki czemu na nowo „ zechce im się chcieć”.

Misja

Strategiczne myślenie o funkcjonowaniu instytucji kultury wymaga opracowania misji, która stanowi generalne uzasadnienie każdego działania. Misja – to filozofia działania, widoczna w strategii, strukturze i stylu zarządzania. Wymaga ona odpowiedzi na kluczowe pytania.  Po co i jak działać? Animować czy prowadzić działalność kulturalną? Komu ma to służyć? Jakie wartości są dla nas wspólne?

 Jeśli mamy działać jako centrum aktywności lokalnej, instytucje kultury  nie mogą ograniczać się tylko do kultury. Muszą być  przykładem instytucjonalnego animatora, którego działania polegać będą nie tylko na oferowaniu mieszkańcom rozrywki
i  zagospodarowaniu czasu wolnego, ale przede wszystkim na ich aktywizowaniu, animowaniu  do wspólnego działania.

Misją MGOK i MGBP w Białej Piskiej  będzie rozwój miasta i jego mieszkańców poprzez pielęgnowanie różnorodności kulturowej w dialogu, partnerstwie
 i integracji społecznej.

Fundamentalne znaczenie  dla  wypełnienia misji ma edukacja kulturalna ludzi młodych, ale także poszerzenie kompetencji kulturalnych wszystkich mieszkańców. Pielęgnowanie dziedzictwa, a jednocześnie troska o twórców i sztukę współczesną
 w szczerym i otwartym dialogu.  To zadanie wpisuje się w każdy obszar działania instytucji kultury.

Obszary strategiczne

 Działania instytucji ukierunkowane będą wokół trzech obszarów.

1. Człowiek, mieszkaniec, obywatel. Poznaje świat, odnajduje się w nowej rzeczywistości, jest świadomy swoich celów i wartości, dąży do osiągnięcia sukcesu.
2. Społeczność lokalna. Integracja społeczności poprzez współdziałanie, rozwijanie umiejętności współpracy, wymianę doświadczeń, wzmacnianie więzi międzypokoleniowych.
3. Warsztat pracy. Dążenie do profesjonalizacji działań, podnoszenie umiejętności i kwalifikacji kadry oraz lokalnych działaczy. Rozwijanie kreatywności i tworzenie adekwatnego, interdyscyplinarnego warsztatu pracy.

Kierunki programowe 

1. Kultura dla rozwoju i promocji miasta: rozwój turystyki kulturalnej, prezentacja dorobku lokalnych środowisk twórczych, promocja walorów historyczno-przyrodniczych miasta. Organizacja prestiżowych działań  kulturalnych o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym, z uwzględnieniem inicjatyw oddolnych.
2. Kultura a kapitał społeczny na wsi: projekty animujące społeczność wiejską, wykorzystanie świetlic wiejskich na działania kulturalne. Budowanie projektów odpowiadających na konkretne potrzeby mieszkańców wsi. Wsparcie sołectw
   w pisaniu wniosków aplikacyjnych na projekty kulturalne, z wykorzystaniem funduszy sołeckich.
3. Rozwijająca się merytorycznie kadra – kształcenie ustawiczne (warsztaty) animatorów zatrudnionych na etatach, ale  także wolontariuszy i pracowników zatrudnianych do pracy w kulturze ( w świetlicach wiejskich).
4. Edukacja kulturalna – profesjonalne prowadzenie różnorodnych zajęć edukacyjnych, uwzględniających także sztukę współczesną i nowoczesne technologie. Szeroka oferta rozwoju zainteresowań dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów.
5. Kultura dostępna –  otwarcie domu kultury na potrzeby współpartnerów, placówek oświatowych. Umożliwienie prezentacji dorobku szkół i przedszkoli  na scenie MGOK. Promocja działań i wsparcie dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
6. Biblioteczne centrum informacji i animacji społeczno-kulturalnej. Poszerzenie oferty zajęć promujących czytelnictwo. Stworzenie ścieżki edukacji czytelniczej i medialnej dla uczniów szkół podstawowych. Prowadzenie zajęć dla UTW i seniorów.
7. Dom Kultury na + - współpraca z Narodowym Centrum Kultury i MKiDN Biblioteką Narodową i Instytutem Książki, Urzędem Marszałkowskim i Inn. Pozyskiwanie środków finansowych na konkretne wydarzenia kulturalne
   i warsztaty. (projekty miękkie). Projekty realizowane w partnerstwie
   z instytucjami kultury w powiecie i województwie, a w przyszłości
   transgraniczne.
8. Infrastruktura  – doposażenie  instytucji w brakujący sprzęt, pomoce dydaktyczne , stroje reprezentacyjne, akcesoria sceniczne.

Przedstawione powyżej obszary i kierunki programowe są propozycją, która zostanie zweryfikowana i uzupełniona o pomysły, które zrodzą się w trakcie opracowywania strategii działania MGOK i MGBP. Złożą się na niego projekty opracowane do każdego obszaru działania. Ważny element strategii stanowić będą przedsięwzięcia realizowane wcześniej przez placówkę i które zyskały uznanie społeczne. Nie należy rezygnować z tego co dobre, co się przyjęło. Trzeba jednak szeroko otworzyć wrota instytucji kultury przed placówkami oświatowymi i uznanymi instytucjami kultury. Kultura i edukacja mają ze sobą wiele wspólnego, a dobra współpraca przyniesie niewymierne efekty w sferze wychowawczej i dydaktycznej.

 Tematyka projektów może być bardzo różnorodna, tak jak różnorodne są zasoby społeczne miasta i gminy Biała Piska. Ważne, aby wynikały one  z potrzeb i były adresowane do wszystkich grup społecznych, tak w mieście jak i na wsi. Osobiście chciałabym zainteresować animatorów i partnerów takimi projektami jak: Wędrujący Dom Kultury, Kolorowe podwórka,  Warsztaty hobbystyczne, powrotem do organizacji Nieobozowej Akcji Letniej, z  wykorzystaniem placówek oświatowych. Marzy mi się uruchomienie zajęć i pracowni garncarstwa artystycznego. To bardzo ciekawa propozycja dla dzieci młodzieży, a także dorosłych. Wyroby miejscowej garncarni, można by malować w kawiarence artystycznej bądź herbaciarni, co może być ciekawą formą animacji rodzin. Jest to także propozycja dla środowisk wiejskich.

        Kreatywność nie zna granic, jeśli znajdziemy odwagę na eksperymentowanie
i innowacyjność. Wierzę, że wspólnie jesteśmy w stanie stworzyć prawdziwe „laboratorium pomysłów”, które przełożą się na  świetnie przemyślany i realny program. Wsparcia i dofinansowania wymaga  bardzo dobrze działająca sekcja taneczna. Tancerze pracujący pod kierunkiem p. I. Nerkowskiej – wybitnej trenerki tańca, nie tylko rozwijają własne talenty, ale są  wizytówką miasta.

 Do domu kultury powinny także  wrócić lekcje języków obcych, szachy, zajęcia fotograficzne. Warto też pomyśleć o stworzeniu miejsca na organizację tematycznych urodzin dla dzieci, z udziałem animatora ( z powodu braku miejsca rodzice organizują przyjęcia w Piszu lub w Ełku). Można w ten sposób pomóc rodzicom i dodatkowo wypracować fundusze na działalność statutową.
 W tym zakresie duże pole do popisu ma biblioteka.  Jej  dotychczasowy sposób funkcjonowania pozostawia wiele do życzenia. Widzę potrzebę rozwinięcia działalności merytorycznej, a nie rozbudowy infrastruktury. Moje ostatnie doświadczenia zawodowe dostarczyły mi mnóstwo pomysłów na ożywienie pracy biblioteki, by uczynić ją nowoczesnym centrum informacji i aktywności społecznej.

            W pierwszym etapie mojej pracy na stanowisku dyrektora gminnych instytucji kultury zamierzam:

1. Zapoznać się z sytuacją kadrową, organizacyjną i finansową instytucji. Diagnoza  tego co jest, w konfrontacji z tym, jak chcemy żeby było. (SWOT)
2. Dokonać bilansu istniejących projektów
3. Przedstawić pracownikom moją wizję funkcjonowania instytucji i przekonać ich do podjęcia działań nad opracowaniem długofalowej strategii rozwoju instytucji kultury.
4. Uzupełnić i przeorganizować strukturę zatrudnienia
5. Opracować plan merytoryczny i finansowy na rok 2019
6. Przeprowadzić inwentaryzację majątku trwałego instytucji
7. Poszerzyć platformę pozyskiwania  i zarobkowania środków finansowych
8. W przypadku akceptacji mojej wizji funkcjonowania kultury  mieście i gminie, podjąć stosowne działania związane z koncepcją CAL.

Przedstawiona powyżej wizja funkcjonowania instytucji kultury tworzona była
 z myślą o przyszłości. To przyszłość, nie przeszłość nakreśla kierunki rozwoju. Istotnym jej czynnikiem będzie działanie, przełożenie idei na konkretne czyny
 i oczywiście nastawienie na sukces.

Jako dyrektor lokalnych instytucji kultury uczynię wszystko, by być inspiratorem realizowanych przedsięwzięć. Postaram się, aby mieszkańcy tej gminy, działacze kultury, turyści i współpracownicy, uważali ośrodek kultury i bibliotekę
za ważne dla nich miejsca, aby wspierali się wzajemnie i byli twórczy. Będę zauważać i premiować każdą postawę innowacyjną, kreatywność i pasję w działaniu.
Chcę, żeby pracownicy kultury odczuwali radość i satysfakcję z pracy, która stanie się dla nich źródłem szacunku i uznania uczestników i odbiorców kultury.

Atutem mającym największy wpływ na rozwój placówki będzie życzliwa atmosfera, wzajemny szacunek i współdziałanie. Każdy z animatorów, poprzez aktywność własną, będzie miał wpływ na rozwój indywidualny i budowanie własnej ścieżki rozwoju.

Liczę także na współpracę i wsparcie władz samorządowych, akceptację przedstawionej wizji rozwoju, wiarę w mój profesjonalizm i umiejętności menadżerskie. Wierzę, że będziemy partnerami w działaniu na rzecz rozwoju tego miasta, gminy i jej mieszkańców.